کتاب - کلیله و دمنه

کلیله و دمنه

کلیله و دمنه به انشای ابوالمعالی نصرالله منشی و تصحیح مجتبی مینوی تهرانی و به اهتمام نیما مهدیکار به چاپ رسیده است.

كتاب كليله و دِمْنه از مجموعه هاى دانش و حكمت است كه مردمان خردمنديم گرداندند و به زودى زبان نوشتند و از فرزندان خويش به يادگار گذاشتند و در دوران متمادى گرامى مى كردند، مى خواندند و از آن حكمت عملى و آدابِ زندگى و زبان مى آموختند.

از كليله و دمنه در طول سالها ترجمه هاى متفاوت است كه هر كدام از آنها معايب و محاسن خاص خود را دارد. اما از ميان آنها معروف ترين و پاكيزه ترين ترجمه، مشهور به كليله و دمنه بهرام شاهى است.

كليله و دمنه از زبان سانسكريت هند به زبان پهلوى ترجمه شد، سپس به وسيله عبدالله بن المقفع به زبان عربى برگردانده شد. بعدها به دستور نصر بن احمد سامانى به نثر درى نوشته شده و رودكى شاعر آغاز قرن چهارم آن را به شعر پارسى زيبا درآورد. در اوائل قرن ششم ترجمه بليغ و ادبي ديگري از آن به وسيله ابوالمعالي نصرالله منشي انجام داد كه همان مشهور به كليله و دمنه بهرام شاهي است.

از كليله و دمنه در طول سالها ترجمه هاى متفاوت است كه هر كدام از آنها معايب و محاسن خاص خود را دارند. اما از میان آنها معروف ترین و پاکیزه ترین ترجمه، مشهور به کلیله و دمنه بهرامشاهی است.

در مورد اصليت ابوالمعالى نصرالله منشى دو روايت متفاوت در تاريخ ادبيات ايران است: برخى او را از اهالى شيراز مى دانم، و گروهى ديگر از مردم غزنين دانسته اند. از آغاز جوانی او اطلاع دقیق در دست نیست، فقط معلوم است در جوانی با ادبا و فضلای غزنین رفت و آمد و مورد تکریم و احترام بهرامشاه غزنوی (51-552) بوده است و در کارهای دیوانی او مشارکت فعال داشته است.

در زمان پادشاهی خسرو ملک به مقام وزارت رسید. به اعتبار کسب همین مقام است که محمد بن عوفی در کتاب پیش از او صدر اجل یاد کرده است و در کتاب لباب الالباب نیز اسم او را در ردیف وزراء و بیان کرده است.

تاريخ دقيق ترجمه كليله و دمنه به وسيله نصرالله منشى زياد خاص نيست. ولى چون اين كتاب را بهنام ابوالمظفر بهرامشاه مسعود بن ابراهيم نوشته، مى توانم حدس بزنم كه تاريخ آن بعد از سال 511 و پيش از سال 559 هجرى بوده است. از طرف دیگر چون برخى از اشعار مسعود سعد را در ترجمه خود به عنوان شاهد و تمثیل آورده است، پس کتاب پیش از حدود 515 (سال درگذشت مسعود سعد) یا آخر زندگی آن شاعر، ترجمه نشده است. پس تاريخ انشاى كليله و دمنه بايد بين 515 -552 بوده باشد. طبق گفته ميرزا ​​عبدالعظيم قريب استاد محترم و مرحوم دانشگاه در مقدمه كليله و دمنه چاپ تهران، 1311 شمسى، اين تأليف چند سال پس از قتل الراشد بالله در تاريخ صد و هفتادمين سال تأسيس سلسله غزنويان انجام شده است. چرا 536 نزديكترين سال به تاريخ ترجمه كليله و دمنه است.

نصرالله منشى هرگز تحت تأثير صنايع ادبى قرار گرفت و در هيچ موردى در كتاب خود فصاحت و بلاغت را از چشم دور نكرده است. به همین دلیل نوشته او از قرن ششم به مورد تقلید و سرمشق تمام ادبا و فضلای ایران واقع شده و نقشی در این زمینه بعد از آن وجود دارد.

انتشارات: نگاه